تاملی بر ظهور و رشد عصر روشنگری در تاریخ و تمدن انسان .
چراجهان اسلام از
عصر روشنگری محروم مانده است ؟
به قلم : کاظم رنجبر ، دکتر در جامعه شناسی سیاسی .
بخش9 نسخه 1-
25 ژانویه 2014
ظهور اندیشه های
فلسفی سیاسی در اروپا در راستای جدائی دین از سیاست .
Renaissance -
رنسانس ، یا
انقلاب نوزائی فرهنگی و علمی در اروپا ،
در تقابل با جهل و خرافات و استبدا د دینی و جنگهای مذهبی در این قاره . ماخذ (1)
l
مظهر دوره رنسانس این تابلو
نقاشی شده توسط لئونارد و داونچی با عنوان :ویتروین :Uomo Vitruviano به احتمال قوی در سال
1487 این اثر را داوینچی
در رابطه اعضای بدن و تناسب آنان
با اعضای دیگر را نشان می دهد . به عبارت دیگر
جامعه بشری یک سازمان زنده و در
تناسب و رابطه با سایر اعضای دیگر است . ما ایرانیان را بیاد شعر معرف سعدی می آندازد : بنی آدم
اعضای یک دیگرند ...چو عضوی بدرد آورد روزگار دگر عضو ها را نماند قرار .
این مقاله به گرامی
داشت خاطره رهبران
انقلاب مشروطیت ایران ، سرآغاز انقلاب
فرهنگی ، سیاسی ، جامعه ایران به عبارت دیگر سر آغاز رنسانس و نوزائی جامعه ایران در راستای استقرار آزادی و دموکراسی ، و جدائی دین از سیاست تقد یم همو طنان گرامی ایرانی و ایران دوست می
شود .
* * *
ظهور یک هویت اروپائی . عصر رنسانس .
ماخذ (1)
اروپائیان صاحب علم
و دانش میدانستند که از منظر
جغرافیائی در قاره ای بنام : اروپا زندگی می کردند ، که با سایر قاره ها چون آسیا و آفریقا فرق دارد . در حالیکه برای اکثریت ساکنین اروپا ، کلمه اروپا به گوششان آشنا نبود . به عبارت دیگر ، آنان در
دنیائی محدود خود در شهر و روستا و حداکثر
ایالت خود را می شناختند و خود را
ساکن آن محدوه جغرافیائی خود میدانستند و دنیای شان نیز به این منطقه محدود می شد
. در این زمان تعداد معدودی از ساکنان اروپا به خواندن و نوشتن آشنائی داشتند . روحانیون مسیحی با مردم
عادی ، تنها با هویت مسیحی پیرو
مسحیت و باور های دینی آنان صحبت می کردند . دنیای مردم عادی از منظر فرهنگی در باور های دینی محدود می شد . برای روحانیون مسیحی ، مردم
عادی «گله گوسفندانی و حیواناتی بودند ، و
روحانیون چون چوپانان وظیفه داشتند که این
گله های گوسفندان و حیوانات اهلی را ، به راه حضرت مسیح هدایت بکنند ». مثل مسلمانان
اغلب بیسواد امروز که دنیای هستی
فردی و اجتماعی شان در باور های داستان
های مذهبی و تبعیت مطلق ازدستورات
دینی فلان روحانی و فلان مجتهد ، خلاصه می
شود .
اروپائیان قبل از
رنسانس آگاهی کامل از هویت فرهنگی و تاریخی خود نداشتند . شعور و
آگاهی فرهنگی اروپائیان از زمان رنسانس
شروع شد . بنا به گفته و نوشته مورخ
انگلیسی(Édouard
Hall 1498-1547 ) در عصر رنسانس کلمه اروپا وارد زبان های مردم عادی شد . در حقیقت تبدیل
به یک هویت فرهنگی گردید .
رسمیت یافتن زبان
توده ساکنان اروپا :
در اوایل سال 1492 –
آنتونیو دو نبریژا (Antonio de Nebrija ) استاد زبان اسپانیا
و دستور زبان اسپانیا ، اولین
کتاب دستور زبان اسپانیا را به ملکه ایزابل دو کاستی (Isabelle de Castille )متولد 1451 مرگ 1504 را معرفی کرد و این اثر را بایک جلد کتاب
لغت زبان اسپانیائی را تکمیل کرد و به ملکه
تقدیم نمود . در سال 1539 فرانسوا اول پادشاه فرانسه با فرمان معروف خود در تاریخ فرانسه بنام فرمان : Villiers-Cotterits زبان فرانسه را زبان رسمی در
فرانسه اعلام کرد .از این تاریخ در
فرانسه ، زبان فرانسه در مکاتبات اداری ، دادگاه ها و امورقضائی
زبان رسمی شناخته شد و جای زبان لاتین را گرفت . پادشاه فرانسه در
قصر فونتن بلو :Fontainebleau –کتابخانه سلطنتی خود را مستقر می کند .
کارهای پژوهشی زبان
شناسان متخصص در زبان فرانسه در مجموعه نهادها ، این امکان را به زبان فرانسه میدهند که این زبان تبدیل به زبان توده مردم بشود . در حالیکه این زبان
سابق در انحصار روحانیون بود و
مردم عادی به زبان های محلی خود مکالمه می کردند . (مثل ایران امروز )
استادان زبان و
تاریخ در فرانسه آن عصر این امکان
رشد را به زبان فرانسه می دهند که این زبان تبدیل به زبان
ملی مظهر وحدت ملی بشود و دربین ملت رشد بکند . باوجود
این تا انقلاب کبیر فرانسه یعنی تاسال
1789 زبان توده مردم زبان محلی بود .
در فرانسه این سخن رایج است که می گویند :متفکرین دوره
رونسانس در فرانسه به تمدن و فرهنگ یونان
قدیم توجه بیشتر داشتند و همین امر باعث پیدایش اندیشه انسانگرائی و احترام به حقوق انسانی در فرانسه شد . اندیشه های قرون وسطی
نیز جایگاه خود را داشت . بخشی از این فرهنگ و اندیشه ها توسط بخشی از
فرهنگ قرون وسطی توسط :Boèce,
Isidore در
شهر Séville
اسپانیا همین امروز هم نگهداری می شوند .
آثار افلاطون در دربار امپراطور شارلمانی ( با وجود اینکه خود
شلرلمانی به حد کا فی به خواندن و نوشتن
مسلط نبود ) مورد توجه متفکریبن
دستگاه حکومتی قرار می گرفت . بنا
به گفته :Régine Pernoud- رژین
پرنو مورخ معروف متخص عصر قرون وسطی
متولد 1909 مرگ 1998 ) عصر رنسانس
در حقیقت تقلیدی از عصر
باستان بود . چون متفکرین عصر رنسانس بر این باور بودند که عصر
باستان به مرحله تکاملی
بلوغ فکری و فرهنگی رسیده بود .
آنچه که واقعیت داشت این فرهنگ باستان بخاطر بیسوادی
اکثریت جامعه آن عصر ، این آثار
انحصارا در اختیار روحانیون کلیسا بود و آنان مایل نبودند که توده مردم به
شعور و آگاهی فرهنگی و اجتماعی برسند . ولی از قرن سیزدهم ، همین فرهنگ یونان باستان به مدارس شهری و دانشگاه های آن عصر نفوذ کرد .
از این طریق آشنائی به فرهنگ یونان
باستان از انحصار روحانیون خارج شد .
فرانسیسکو پترارک (Francesco Petrarcca- متولد 1304 مرگ 1377)
شاعر انسان دوست ایتالیائی و دوستانش
توانستند با آثار خود اندیشه های
انسان دوستانه فلاسفه یونان باستان را گسترش و غنی سازند .
باستان شناسی امکان شناخت
هنرهای مجسمه سازی و تزئینی شد و
در نهایت شناخت این فرهنگ باعث گسترش
شناخت آثار سایر متفکران یونان و
لاتین گردید . این شناخت ابتدا از ایتالیا
شروع شد و بعداً در اروپا گسترش
یافت . این فرهنگ باستان اروپائی توانست
فرهنگ های معاصر خود در اروپا را اشباع کرده و تحت شعاع خود قرار بدهد ، واز بطن این فرهنگ ، رشد فلسفه
انسانگرائی در اروپا پایه گرفت . فلاسفه و متفکران انسان گرا
چون :
-
Erasme- متولد 1469- مرگ 1536
فیلسوف و انسانگرای هلندی.
-
Thomas
More متولد 1478-مرگ 1535 سیاستمدار و انسانگرای
انگلیسی .محکوم به مرگ بخاطر اندیشه های
اش .
-
Guillaume
Budé- متولد 1467- مرگ 1540انسانگرای فرانسوی و متخصص فرهنگ و تمدن یونان باستان و سیاستمدار و
بنیانگذار کتابخانه ملی در فرانسه . پایه گذار کالج (دانشسرای عالی ) معروف فرانسه .
اختراع صنعت چاپ و تاثیر آن در گسترش اندیشه های علمی و فلسفی در اروپا .
یکی از اختراعات ایکه
بر رشد شعور و آگاهی انسان
در دوران رنسانس تاثیر عمیق گذاشت
، اختراع صنعت چاپ و تکامل آن توسط گوتنبرگ
درسال 1450 بود . اولین اثری که در
اروپا در سال 1455 به چاپ رسید ، انجیل
کتاب دینی مسیحیان بود . البته اولین آثار چاپ شده در راستای تبلیغات
دینی کلیسا ، کتاب های دینی بودند . قبل
از اختراع صنعت چاپ امکان انتشار
کتاب و مقالات و مطلب نوشته
شده در نسخه های متعدد وجود نداشت . اغلب روحانیون
مسیحی کتاب های دینی را با دست
نوشته کپی میکردند . لذا ، از این
جهت نه تنها تعداد انتشارات محدود بود
بعلاوه ، انتشارات در زمینه های
دینی و تبلیغ باورهای دینی بود .(تبلیغ خرافات دینی مثل ایران امروز ) . بعلاوه زبان
رایج این دست نوشته ها زبان لاتین بود ، لذا این نوشته ها مخصوص و محدود به قشر معدود و مسلط به زبان لاتین بود .دانشگاه
ها حق انحصاری چاپ و انتشار نوشته های استادان خود را داشتند .
در این عصر دانشگاه های
معروف اروپا چون دانشگاه
پاریس در فرانسه ، دانشگاه بولونی (Bologne ) در ایتالیا
دانشگاه سالامانک (Salamanque ) در اسپانیا ، دانشگاه
های آکسفورد و کمبریج در انگلستان انحصار تعلیم و تفسیر علم را برمبنا و روش اسکولاستیک روش متکلمین
تدریس می کردند . دروس حقوق والهیات
بخش مهم و رشته اساسی تدریس در دانشگاه ها بود .
مفهوم مکتب اسکولاستیک
این مکتب در دوره تسلط کلیسا بر جامعه اروپایی رشد چمشگیری
داشت. در واقع نفوذ کلیسا در امور آموزش و
پرورش را نشان میدهد مثلاً در مورد چرخش
خورشید بر دور زمین یا بسط تئوری افلاطونی نقش بسزایی داشت. افکار کلیسا به نحو
دلخواه از تسلط بر آموزش و پروش گسترش پیدا میکرد که دخالت گسترده دین در سیاست
را نشان میداد یعنی پایه تفکرات جامعه اروپایی مذهبی بود. (توضیح کوتاه در رابطه با اسکولاستیک اسلامی در زیر.*)
در حقیقت قبل از اختراع صنعت چاپ علم و دانش
در انحصار روحانیون بود از آنجائیکه اکثریت جامعه به اندازه کافی به خواندن و نوشتن تسلط نداشتند ، نه تنها به زبان لاتین آشنائی
نداشتند ، همچنین از علم و دانش و تفکرات
علمی محروم بودند . اختراع صنعت چاپ این انحصار را شکست و با چاپ و انتشار
کتاب اقشار مختلف جامعه به خواندن و نوشتن به مرور مسلط می شوند . به عنوان نمونه کتاب : Imago
mundi ( تصویر جهان – درزبان لاتین ) نوشته :Pierre d’Ailly که در سال 1410 نوشته شده است
درسال 1478 از طریق صنعت جدید چاپ
منتشر می شود . همین اثر یکی از اسناد
اساسی شناخت جغرافیا برای
کریستف کلمب و سایر دریا نوردان در
راستای کشف دنیای جدید می شود .
آثار چاپ شده و
مطالعه آن از طرف بخشی از
باسوادان جامعه ، رابطه طبقاتی و
ارزش های سنتی جامعه را بهم میزند . به عناون مثال در دانشگاه پاریس ، دانشکده هنرهای زیبا
از منظر پرستیژ و اهمیت و اعتبار ،
دانشکده الهیات را پشت سر می گذارد و جلو
میزند . در این عصر بر تعداد کتابخانه
ها افزوده می شود . در فرانسه پادشاهان در
کاخ ها و قصر های سلطنتی صاحب
کتابخانه های معتبر و با ارزش می شوند .
تاثیر اختراع صنعت
چاپ در دستگاه کلیسا و قدرت مسلم وبلا منازع پاپ وسازمان مسحیت را
در جامعه اروپا بهم میزند و در
نهایت زمینه اصلاحات دینی در قرن پانزدهم ظهور یافته
بود علنی می شود .همچنین در عصر رنسانس
در اروپا ، یک جنبش ضد یهودیت نیز
ظاهر می شود .
در قرون وسطی اغلب
پیروان و مئومنان مسیحی ، به انجیل کتاب
دینی خودشان ، نوشته شده در زبان مادری
شان دسترسی نداشتند .(مثل ایرانیان
مسلمان تحصیل کرده امروز ، که حتی قران ترجمه شده به زبان فارسی را در هزاره سوم هم از منظر منطق عقلی و علمی مطالعه و تحلیل و تفسیر نکرده اند و نمی کنند
- تاکید از نویسنده ) .
ترجمه انجیل به زبان ساده
برای فهم مردم عادی و کم سواد از
طرف کلیسا کاتولیک قدغن بود . با
اختراع صنعت چاپ این شرایط کاملا عوض شد . کلیسای مسیحیت اینبار نمی توانست مخالف انتشار
انجیل در زبان توده مردم بشود
.اولین ترجمه انجیل در زبان توده
مردم توسط پرتستانها ، و در زبان انگلیسی برای
انگلیسی زبان ها توسط :William Tyndale – درسال 1537 وبرای
ایتالیائی ها توسط :Giovanni Diodati درسال 1607 و در زبان فرانسه برای
فرانسویان توسط :Lefèvre d’Etaples درسال
1530 چاپ و منتشر شد .
* * *
جنبش اصلاحات دینی
پروتستانتیسم در اروپا .
ادامه دارد .
پاریس 25 ژانویه 2014
اقتباس بطور خلاصه و
یا کامل ، با ذکر نام و ماخذ کاملا آزاد است .
ماخذ (1)
http://fr.wikipedia.org/wiki/Renaissance
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(توضیح کوتاه در
رابطه با اسکولاستیک اسلامی .*)
* اسکولاستیک اسلامی
با گسترش اسلام و دخالت این دین در سیاست تفکرات دینی در
نظام آموزشی کشورهای اسلامی به طور خیره کنندهای در بست در خدمت این دین قرار گرفت و تا جایی پیش
رفته است که پطروشفسکی در کتاب اسلام در ایران در فصل جداگانه ای به این موضوع
با نام اسکولاستیک اسلامی پرداخته
است .
اختراع صنعت
چاپ این انحصار را شکست
و با چاپ و انتشار کتاب ، اقشار
مختلف توانستند به خواندن و نوشتن مسلط بشوند بی جهت نبوددر ایران وقتی ایرانیان وطن دوست و
روشنفکر وقتی که اقدام به تاسیس مدارس جدید به سبک اروپائی کردند ، روحانیون مرتجع
و غرق در خرافات و در عین حال دنیا پرست که با بیسوادی عمومی ملت به مقام و منزلت رسیده بودند و همین امروز هم
قدرت انحصاری حکومت در ایران با اندیشه
های خرافی در اختیار دارند ، مخالف تعلیم
و تربیت عموم ملت خصوصا زنان و دختران
ایران بودند و هستند .
No comments:
Post a Comment